Gisterenavond een recht-uit-mijnhart-artikel gemaild naar diverse krantenredacties. De Zwarte Pieten-discussie waarvan veel mensen niet begrijpen dat het een discussie is, gaat mij echt aan het hart. Het lijkt wel een loopgravenoorlog. Omdat vanuit mijn werk het thema ’verschilhantering’ al jaren mijn ding is toch maar dit artikel geschreven. Met het risico dat de redacties de discussie al zo zat zijn dat het geen nieuws meer is, Maar dat maakt niet uit.
Met Sinterklaas je ego opzij zetten
Sinterklaas is het feest van de ander, je verdiept je in diens wensen en verlangens. Niet jij maar die ander staat voorop. Betekent dat ook niet dat je bereid bent om iets over je kant te laten gaan als die ander daar gelukkiger van wordt?
De geschiedenis van Nederlandse slavenhandel is een pijnlijk dossier voor Nederlanders: daar willen we niet mee geconfronteerd worden of ons er zelfs maar in verdiepen. Het is ook al zo lang geleden.
De slavernij is inderdaad zo’n 150 jaar geleden afgeschaft voor Nederland. Dat is ver terug. Maar voor menigeen in de zwarte gemeenschap is het nog een onverwerkt en zeer pijnlijk trauma. Slaven waren mensen die niet als mensen werden gezien. Mensen van wie de menselijke waardigheid volledig werd afgenomen. Met wie de witte meester kon doen wat hij wilde. Dit gevoel van minderwaardigheid is nog latent aanwezig.
Psychologie
Juist omdat deze geschiedenis er niet mag zijn, gebagatelliseerd tot ’dat is al zo lang geleden’, voelen veel zwarte mensen zich niet erkend, hebben het gevoel dat hun geschiedenis er niet toe doet. Uit de psychologie weten we dat als oud zeer geen plek mag krijgen, het onbewust zijn doorwerking heeft en op onverwachte momenten te voorschijn komt. Het gaat dan gepaard met heftige emoties. De Zwarte Piet-kwestie kan emoties oproepen bij mensen die naar mijn mening verwijzen naar een wond die nooit genezen is.
Want als de gevoelens zo heftig zijn, als men zo’n gebrek aan erkenning voelt waardoor men naar de rechter moet stappen, dan is er meer aan de hand. Blijkbaar is zwarte piet een ‘trigger’ omdat hij de knecht van Sinterklaas is. Het voelt, vanwege dat onverwerkte verleden, als het oprakelen van oud zeer: slavernij.
Cultureel symbool
Waarom kunnen we niet openstaan voor dit oud zeer en begrip tonen dat een cultureel symbool als Zwarte Piet, die voor de meesten van ons geen racistische lading heeft, bij een ander wel pijnlijke emoties teweegbrengt , vanwege die onverwerkte geschiedenis. En die geschiedenis van slavernij en slavenhandel is gewoon gruwelijk, dat zal niemand ontkennen die de moed kan opbrengen om daar even op te googelen.
We maken samen de samenleving. Maar we worden pas echt een samenleving als wij als witte mensen de uitdaging aandurven om ons heftige verleden op het gebied van slavernij echt onder ogen te zien, schuld te bekennen en vergeving te vragen. Dan ligt er vervolgens de uitdaging bij de zwarte mensen om vergeving te schenken om zo de samenleving te bevrijden.
Onzichtbaar
Nicolaas van Myra hielp armen die in grote nood waren en hij deed dat zo onzichtbaar mogelijk. Hij wilde namelijk niet dat duidelijk werd wie de goede gever was, zodat de armen niet dankbaar hoefden te zijn. Sinterklaas was in staat zijn eigen ik, zijn ego, opzij te zetten. Ligt daar niet een uitdaging voor ons? Als we weten dat een ander pijn lijdt aan het pietengebeuren en wij kunnen ons niet in die pijn verplaatsen, dan wil dat niet zeggen dat die pijn voor die ander niet realistisch is. Laten we op een natuurlijke manier nieuwe wegen zoeken zonder dat de zwarte medeburgers ons vervolgens dankbaar moeten zijn voor onze ‘tolerantie’. Dan wordt het een feest voor iedereen en vooral voor de kinderen.
Met dank aan ds. Piet van Veldhuizen (inspiratie) en Jellie Kiefte-Boersema (redactie)