Maatwerk of jurisprudentie?
Geplaatst op: 12 November 2013 | 0 Reacties
Weblog van Petra van der Horst (Programmamanager Aandacht voor iedereen)
De nieuwe Wmo vraagt om een kanteling in het denken over bezwaar en beroep. Ik denk dat het instellen van een burgeradviesraad ertoe leidt dat klachten en bezwaren minder snel gejuridificeerd worden. Mensen die hun verhaal kunnen doen en zich gehoord voelen, denken eerder mee over oplossingen, dan mensen die zich niet gehoord voelen door de gemeente.
VernieuwingKernbegrip in de nieuwe Wmo is ‘maatwerk’. Maar wat is maatwerk? En hoe moeten gemeenten dat maatwerk in de praktijk gaan regelen? Veel zal worden vastgelegd in de nieuwe gemeentelijke verordeningen. Maar als er onduidelijkheid ontstaat of als mensen onverhoopt niet krijgen wat ze verwachten, ligt de gang naar de rechter voor de hand.De nieuwe Wmo biedt echter niet alleen onzekerheid, maar ook kansen om zaken te vernieuwen. Wat zou er gebeuren als we de Kanteling doortrekken naar bezwaar en beroep? Volgens mij wordt namelijk niemand echt blij van het juridificeren van de Wmo. Een gang naar de rechter zet mensen tegenover elkaar; het verhardt standpunten. Uitspraken van de rechter kunnen ontegenzeggelijk helderheid bieden, maar het proces er naar toe brengt stress en spanning met zich mee. Zeker voor de burgers die daarbij betrokken zijn.CommunicatieIk denk dat veel problemen ontstaan doordat mensen zich onvoldoende gehoord voelen. Niet alleen tijdens het keukentafelgesprek is goed communiceren essentieel; ook over de eventuele beslissing na dat gesprek zal gecommuniceerd moeten worden. Dat er in die communicatie veel mis kan gaan, is duidelijk. Miscommunicatie leidt tot onbegrip en onvrede en zoiets los je meestal niet op met een gang naar de rechter. Zeker niet als die onvrede eigenlijk betrekking heeft op het hoe – het proces, de bejegening – en niet zozeer om het wat – de uitkomst.BurgeradviesraadWaarom de nieuwe Wmo niet gebruiken om een nieuwe vorm van bezwaar en beroep in te voeren? Voorafgaand aan de formele juridische procedure, zie ik een rol weggelegd voor een nieuw in te stellen burgeradviesraad. Die burgeradviesraad denkt vanuit burgerperspectief mee over de vraag of er sprake is van een passende oplossing. En ze geeft aan de organisatie die het keukentafelgesprek voert feedback over de aanpak.Gewone burgers krijgen de kans om voor die adviesraad hun verhaal te doen. De leden van de adviesraad bespreken met de burger die bezwaar of beroep wil aantekenen, hoe het proces is verlopen en welke ‘maatwerk’-oplossing wordt voorgesteld. De burgeradviescommissie luistert en stelt vragen. De leden verdiepen zich echt in de burger die een beroep doet op de Wmo. Op basis daarvan bekijken zij of die oplossing in hun ogen wel redelijk, billijk en passend is. Is de voorgestelde oplossing echt een oplossing voor de behoeften die er zijn? Die afweging leidt uiteindelijk tot een advies aan de gemeente en de betrokken burger: over het proces, over de uitkomst of over beiden. Nadat gemeente en burger de kans hebben gekregen om met dat advies aan de slag te gaan, staat het de burger natuurlijk altijd vrij om de volgende stap in een formele bezwaar- en beroepsprocedure te zetten. Maar ik verwacht dat het aantal procedures zal afnemen. Zo’n zwaarwegend advies van een aantal wijze mensen geeft de positie van de burger zo goed weer, dat gemeente en burger op basis daarvan samen tot een oplossing zullen komen. Kritische vragenNatuurlijk, ik weet dat je allerlei kritische vragen kunt stellen bij deze voorfase van bezwaar en beroep. Bijvoorbeeld:Worden de ambtenaren ook gehoord? Nee, het is geen klachtencommissie. Het gaat in eerste instantie om de ervaring van de burger over de billijkheid van de aangeboden maatwerkoplossing. Worden de adviezen meegenomen in de functionerings- en beoordelingsgesprekken van de ambtenaren? Nee, daarvoor worden ze niet geschreven. Maar het spreekt vanzelf dat ambtenaren, Wmo-loket en andere betrokken wel kennis moeten nemen van de adviezen. Kunnen leden van de Wmo-raad ook in de burgeradviesraad zitting hebben? Nee, mensen zitten er op persoonlijke titel in; ze zitten er niet namens de gemeente of namens belangenorganisaties. Het zijn burgers die in gesprek gaan met andere burgers.Kortom, de nieuwe Wmo vraagt om een kanteling in het denken over bezwaar en beroep. Het instellen van een burgeradviesraad leidt ertoe dat klachten en bezwaren minder snel gejuridificeerd worden. Mensen denken eerder mee over oplossingen als zij hun verhaal kunnen doen en zich gehoord voelen. En, overleg levert meestal meer op voor de burger dan als hij iets via de rechter probeert af te dwingen.
Vernieuwing
Kernbegrip in de nieuwe Wmo is ‘maatwerk’. Maar wat is maatwerk? En hoe moeten gemeenten dat maatwerk in de praktijk gaan regelen? Veel zal worden vastgelegd in de nieuwe gemeentelijke verordeningen. Maar als er onduidelijkheid ontstaat of als mensen onverhoopt niet krijgen wat ze verwachten, ligt de gang naar de rechter voor de hand.
De nieuwe Wmo biedt echter niet alleen onzekerheid, maar ook kansen om zaken te vernieuwen. Wat zou er gebeuren als we de Kanteling doortrekken naar bezwaar en beroep? Volgens mij wordt namelijk niemand echt blij van het juridificeren van de Wmo. Een gang naar de rechter zet mensen tegenover elkaar; het verhardt standpunten. Uitspraken van de rechter kunnen ontegenzeggelijk helderheid bieden, maar het proces er naar toe brengt stress en spanning met zich mee. Zeker voor de burgers die daarbij betrokken zijn.
Communicatie
Ik denk dat veel problemen ontstaan doordat mensen zich onvoldoende gehoord voelen. Niet alleen tijdens het keukentafelgesprek is goed communiceren essentieel; ook over de eventuele beslissing na dat gesprek zal gecommuniceerd moeten worden. Dat er in die communicatie veel mis kan gaan, is duidelijk. Miscommunicatie leidt tot onbegrip en onvrede en zoiets los je meestal niet op met een gang naar de rechter. Zeker niet als die onvrede eigenlijk betrekking heeft op het hoe – het proces, de bejegening – en niet zozeer om het wat – de uitkomst.
Burgeradviesraad
Waarom de nieuwe Wmo niet gebruiken om een nieuwe vorm van bezwaar en beroep in te voeren? Voorafgaand aan de formele juridische procedure, zie ik een rol weggelegd voor een nieuw in te stellen burgeradviesraad. Die burgeradviesraad denkt vanuit burgerperspectief mee over de vraag of er sprake is van een passende oplossing. En ze geeft aan de organisatie die het keukentafelgesprek voert feedback over de aanpak.
Gewone burgers krijgen de kans om voor die adviesraad hun verhaal te doen. De leden van de adviesraad bespreken met de burger die bezwaar of beroep wil aantekenen, hoe het proces is verlopen en welke ‘maatwerk’-oplossing wordt voorgesteld. De burgeradviescommissie luistert en stelt vragen. De leden verdiepen zich echt in de burger die een beroep doet op de Wmo. Op basis daarvan bekijken zij of die oplossing in hun ogen wel redelijk, billijk en passend is. Is de voorgestelde oplossing echt een oplossing voor de behoeften die er zijn? Die afweging leidt uiteindelijk tot een advies aan de gemeente en de betrokken burger: over het proces, over de uitkomst of over beiden.
Nadat gemeente en burger de kans hebben gekregen om met dat advies aan de slag te gaan, staat het de burger natuurlijk altijd vrij om de volgende stap in een formele bezwaar- en beroepsprocedure te zetten. Maar ik verwacht dat het aantal procedures zal afnemen. Zo’n zwaarwegend advies van een aantal wijze mensen geeft de positie van de burger zo goed weer, dat gemeente en burger op basis daarvan samen tot een oplossing zullen komen.
Kritische vragen
Natuurlijk, ik weet dat je allerlei kritische vragen kunt stellen bij deze voorfase van bezwaar en beroep. Bijvoorbeeld:
Worden de ambtenaren ook gehoord? Nee, het is geen klachtencommissie. Het gaat in eerste instantie om de ervaring van de burger over de billijkheid van de aangeboden maatwerkoplossing.
Worden de adviezen meegenomen in de functionerings- en beoordelingsgesprekken van de ambtenaren? Nee, daarvoor worden ze niet geschreven. Maar het spreekt vanzelf dat ambtenaren, Wmo-loket en andere betrokken wel kennis moeten nemen van de adviezen.
Kunnen leden van de Wmo-raad ook in de burgeradviesraad zitting hebben? Nee, mensen zitten er op persoonlijke titel in; ze zitten er niet namens de gemeente of namens belangenorganisaties. Het zijn burgers die in gesprek gaan met andere burgers.
Kortom, de nieuwe Wmo vraagt om een kanteling in het denken over bezwaar en beroep. Het instellen van een burgeradviesraad leidt ertoe dat klachten en bezwaren minder snel gejuridificeerd worden. Mensen denken eerder mee over oplossingen als zij hun verhaal kunnen doen en zich gehoord voelen. En, overleg levert meestal meer op voor de burger dan als hij iets via de rechter probeert af te dwingen.
Petra van der Horst
Programmamanager Aandacht voor iedereen