Imponeergedrag. Grote woorden en krachtige beloftes. De wereld is er vol van. Leiders met grote monden, de ene ’blaft’ nog harder dan de ander. Ze maken zich groot, pompen zich als het ware op. Ze jagen angst aan. Hun belangrijkste kenmerk is dat ze wijzen naar specifieke groepen die de oorzaak zouden zijn van grote sociale problemen. Ze wijzen makkelijk naar andere of vroegere leiders die steken zouden hebben laten vallen, niet krachtig zijn geweest en niet zouden hebben doorgepakt. Ze zijn van de kortetermijnacties en zoeken steeds de publiciteit op om zich te laten horen.
Ze plaatsen zichzelf op de voorgrond en pakken graag het podium. En elke keer op zoek naar groepen mensen waarmee ze zich kunnen verbinden zodat zij nog meer aanhangers kunnen krijgen en hun naam nog groter wordt. Ze zijn aantrekkelijk voor mensen die zichzelf klein of machteloos voelen. Die verlangen naar een grote leider die hen begrijpt, die verandering brengt, die zorgt dat wat ze niet bevalt verdwijnt. Ze trekken mensen aan die geen zin hebben in zelfreflectie, die niet willen nadenken wat zij zelf anders of beter kunnen doen. Onbescheiden leiders met grote monden hebben behoefte aan mensen die zich niet gezien en begrepen voelen, die vinden dat hun belangen worden geschaad.
De volgers hemelen hun leider op: ‘eindelijk iemand die mijn taal spreekt, die zegt waar het op staat’. Leiders met grote monden houden van grove woorden, vinden het heerlijk om openlijk groepen mensen te schofferen, te beledigen. Ze worden vereerd omdat ze keihard de schuld neerleggen bij anderen en vooroordelen bevestigen. Mensen die blij zijn dat zij niet naar zichzelf hoeven te kijken, die het lastig vinden om in beweging te komen, die zich in het nauw gedreven voelen, wier belangen onder druk staan, hebben behoefte aan dit type leiders. Ze houden van leiders die anderen verantwoordelijk houden en die ervoor zorgen dat zijzelf buiten spel blijven. Kenmerkend aan deze leiders is dat ze wars zijn van meervoudig kijken, nuance en de verbinding zoeken. Tactieken als diplomatie en zorgvuldig verkennen van de ervaringen, de verwachtingen, de belangen en de waarden van een ander kennen ze niet. Deze blaffende leiders weten het altijd beter en grossieren in adviseurs.
Adviseurs gaan en komen en worden weggestuurd als zij de leider niet dienen en niet meebewegen met diens grillen. Opvallend is ook dat de leiders met de grote monden niet van wetenschap, rechtspraak en de rechtstaat houden. Ze maken deze instituties belachelijk en trekken integriteit ervan in twijfel. Alles met als doel om chaos te creëren en de eigen positie te verstevigen. De blaffende, schofferende leiders laten zich niet aanspreken, doen niet aan zelfreflectie, kunnen geen ongelijk bekennen, houden niet van gezichtsverlies. Deze leiders houden van macht, vinden zichzelf belangrijk en zijn bijzonder ijdel. Aan de buitenkant ziet alles er netjes uit om het vertrouwen te winnen van de volgelingen. Zulke leiders benutten tijden van crisis voor hun eigen zaak, hun eigen gewin. Hun onverantwoordelijke imponeergedrag brengt onze samenleving, onze wereld in gevaar. Ze maken meer kapot dan ons lief is en laten een onvoorstelbare chaos na.
Om de huidige en toekomstige crisissen het hoofd te bieden hebben we andersoortige leiders nodig. Mensen die zich niet opdringen maar mensen die vanzelfsprekend gezag en natuurlijke wijsheid hebben. Evenwichtige mensen die op diverse plekken hun oor te luisteren leggen en die waarde hechten aan hun geweten en waarden. Mensen die betrouwbaar zijn, die weten wanneer ze moeten spreken en zwijgen. Mensen die aangesproken willen worden en die durven aan te spreken. Mensen die werken in stilte. En die soms – omdat het noodzakelijk is – het podium opzoeken. Mensen die de waarde van verschillen erkennen en deze weten te benutten. Mensen die weten hoe ze verbindingen kunnen leggen. Mensen die weten dat onderbuikgevoelens voortkomen uit angst, dat angst niet ontkend moet worden maar dat er antwoord op moet worden gegeven. Mensen die weten dat uitsluiten, buitensluiten, schofferen chaos veroorzaken en dat serieus nemen, verbinden en begrenzen juist zorgen voor stabiliteit. Mensen die de wetenschap, de rechtspraak en de rechtstaat respecteren en op gezette tijden kritische vragen aan deze instituties stellen. Niet om deze te marginaliseren of belachelijk te maken, maar om te zorgen dat ze kritisch en scherp blijven.
We hebben leiders nodig die niet wachten op applaus, niet leven van de ‘likes’ maar die vanuit een natuurlijk gezag en groot verantwoordelijkheidsgevoel doen wat gedaan moet worden. Leiders die het belang van het geheel en de langetermijntoekomst voor ogen hebben en die vanuit daar hun werk doen. Niet met een grote mond, niet met geblaf maar met een vastberaden open houding. Dienstbaar aan het geheel en stug werkend aan duurzame en respectvolle relaties.